“Ik voel haar hand verstarren in mijn hand en ik had nog zo gehoopt…..”
“Zodra we de hoek omslaan voel ik haar hand in mijn hand verstarren. En ik had nog zo gehoopt dat het vandaag goed zou gaan, ze was er immers niet al bij het ontbijt over begonnen en gisteravond was ze vlot in slaap gevallen” aldus deze moeder die ik aan de telefoon spreek.
Het is zo’n herkenbaar verhaal. Een ogenschijnlijk ontspannen dochter, die goed heeft geslapen en vrolijk is opgestaan , maar op het moment dat ze de straat van de school in lopen, slaat de stemming om en neemt de spanning toe. Sterke lichamelijke reacties zoals vertragen, aanspannen, hoge schouders, snelle ademhaling, veel moeten zuchten of kuchen zijn allemaal signalen die aangeven dat je dochter stress ervaart. En die stress krijgt zij van de hetgeen waar zij op dat moment naar toe moet: school. En dat 5 keer per week…
Veel kinderen ervaren stress van én op school.
Laatst kreeg ik de vraag hoe je stress kunt herkennen. Sommige meiden zijn immers een koningin in het verbloemen van hun gevoel. De Van Dale Junior omschrijft stress als volgt:
“Iemand die last heeft van stress, kan zich niet meer goed ontspannen. Dat komt omdat hij teveel of vervelend werk heeft. Of door een heel nare gebeurtenis.”
In deze definitie wordt al zoveel benoemd waar de meiden in mijn praktijk ook tegenaan lopen. Het ‘teveel’ zoals zij dat ervaren heeft vaak te maken met de hoeveelheid werk. Zeker in de bovenbouw groepen moet veel gedaan worden en wordt er ook veel getoetst. Vaak zijn de toets momenten de nare gebeurtenissen waar ze tegenop zien. Ze moeten immers laten zien wat ze weten en kunnen.
Als je stress ervaart, zal je lichaam zich klaar maken om te vechten of te vluchten. In een levensbedreigende situatie is dit de meest adequate reactie van je lichaam. Ook in stresssituaties die niet levensbedreigend zijn, zal de vecht- of vluchtreactie op gang komen. Je kunt de vecht- of vluchtreactie o.a. herkennen aan een verhoogde hartslag, aangespannen spieren, bevende armen en benen, een hoge en snelle ademhaling, spanning en kriebels in maag en buik en vochtige en koude handen en voeten en natte oksels.
Stresskenmerken bij kinderen die schoolstress ervaren:
Bij het meisje uit mijn verhaal of bij je eigen dochter heb je vast al een aantal stresskenmerken herkent. Iedereen ervaart stress anders en uit dat ook anders. Je kan de stresskenmerken onderverdelen in 4 onderdelen:
- Lichamelijke kenmerken zoals buik- en hoofdpijn, spierspanning, moeheid, problemen met slapen, tics, lage weerstand waardoor veel verkouden/ziek, stijfheid e.d.
- Gedragskenmerken zoals teruggetrokken of juist druk gedrag, dingen gaan vermijden, uitstelgedrag, te veel of juist te weinig eten, emotioneel reageren, jong gedrag vertonen, nagelbijten, bedplassen, grenzen opzoeken, niet meer durven slapen e.d.
- Psychologische kenmerken zoals angstig zijn of nog angstiger worden. In paniek raken, piekeren, zich zorgen maken, geprikkeld zijn, neerslachtig zijn, somber voelen, droevig zijn, kwaad zijn, schuldig voelen of juist anderen de schuld geven,
- Gedachten van kinderen die gestrest zijn, kunnen destructieve gedachten krijgen (vernietigende gedachten). Deze zijn negatief en niet helpend. Het zorgt voor een neerwaartse spiraal in denken en voelen. Dit denken gaat veel over hun eigen kennis en kunnen. Ze vinden zichzelf vaak dom, niet slim genoeg, onhandig, nutteloos, waardeloos, ergeren zich dat “het” weer gebeurt, vinden dat ze niet hard genoeg hun best doen, zijn bang om anderen teleurstellen, voelen zich bezwaard dat ze zoveel aandacht krijgen en barsten vervolgens in huilen uit.. Zo ontwikkelen deze meiden een negatief zelfbeeld over zichzelf.
Alles wat als té wordt ervaren, is niet goed.
Het gedrag en het ervaren van verschillende lichamelijke sensaties zijn allemaal uitingen van de stress die wordt ervaren. Iets spannend vinden is heel normaal, ook de lichamelijke sensaties die daarbij horen zijn normaal. Het moet echter niet te overheersend worden, dan krijgt het lijf, het brein niet meer de kans om goed te herstellen.
In mijn praktijk zie ik meiden die verschillend reageren en omgaan met stress. Ze lopen echter allemaal vast omdat ze niet goed kunnen omgaan met veranderingen of spannende gebeurtenissen en de daar bijhorende verwachtingen. Ze missen een zekere flexibiliteit, veerkracht en doorzettingsvermogen. Dus de hoeveelheid stress die je ervaart, hangt af van:
- Het aantal veranderingen of spannende gebeurtenissen
- Of je je door de veranderingen/gebeurtenis bedreigd voelt
- Of je de veranderingen/gebeurtenis aan kunt
Er zullen altijd dingen gebeuren die je van tevoren niet had bedacht of die je niet had kunnen zien aankomen. En dit is niet erg. Dit hoort bij het leven. In de meeste gevallen pas je je zonder problemen aan. Stress wordt pas een probleem en ongezond als deze te lang duurt of chronisch en te hevig is. Je kunt dan niet herstellen. De balans is verstoord: je voelt meer spanning dan je aankunt. De draaglast is groter dan de draagkracht.
Balans tussen inspanning en ontspanning is verstoort.
Voor kinderen is het dus heel belangrijk dat ze naast de inspanning die zij leveren (op school) ook voldoende ontspanning ervaren. Niet alleen in het denken, maar ook in het lijf. Buiten en bewegen zijn hele fijne ontladers voor het lijf. Springen en schommelen fijne activiteiten die het lijf gebruikt om te ontspannen. Maar ook een knuffel op schoot helpt om te ontspannen.
Door te ontspannen geef je je lichaam de kans om te herstellen. Ontspanning zorgt er ook voor dat je rustig en kalm kunt blijven in situaties die dit vragen. Bijvoorbeeld tijdens toetsen, belangrijke gesprekken, presentaties, enzovoort.
Anno nu gaat het niet goed met onze tieners en jongeren.
25% procent van de jongeren tussen de 10 en 18 jaar ervaren stress en de meeste stress krijgen zij van school. In mijn praktijk komen meiden die veel stress ervaren. Vaak wordt deze stress ook buiten school ervaren, bijvoorbeeld bij het sporten of in omgang met vriendinnen en klasgenoten. Naast het (systemisch) coachen, de gesprekken die ik voer, de oefeningen die we doen, besteed ik aandacht aan ademhaling- en ontspanningsoefeningen. Geen uren op de mat, maar korte krachtige interventies die helpend zijn om het lijf te kalmeren en te ontspannen. Zo kan ze zichzelf kalmeren voordat ze aan de toets moet beginnen of wanneer ze begint met haar spreekbeurt.
Als je ontspant, is het parasympatisch zenuwstelsel actief. Dit deel van het zenuwstelsel zorgt ervoor dat je lichaam herstelt en je weer energie krijgt. Stresshormonen nemen af en je kunt ook weer goed nadenken! Ontspannen is dus erg belangrijk voor kinderen die stress ervaren. In vele opzichten! Ik help ze weer regie te geven over hun lijf, hun ademhaling en de gedachten die hierbij opkomen.
Het resultaat van deze combinatie bij mijn coaching is:
- vermindering van stress en faalangst,
- meer zelfvertrouwen,
- betere schoolprestaties,
- makkelijkere sociale contacten en
- minder gedoe en strijd in huis.
Je dochter luistert misschien niet, maar ziet en hoort toch alles.
Ook het leven van jou als moeder/opvoeder staat van tijd tot tijd onder druk. Ook jij zal momenten van stress ervaren. Weet je van jezelf waarop én hoe jij reageert op stress? Hoe kom jij weer tot rust? In alles zijn we het voorbeeld voor onze dochters. In hoe we reageren in stresssituaties maar ook hoe we ‘over’ onszelf praten.
Bij het maken van fouten kunnen we behoorlijk streng zijn en onszelf bestempelen als dom, onhandig, sukkel of nietsnut. Het linkt onschuldig om dit tegen jezelf te zeggen, maar weet dat het onbewust impact heeft. Op jezelf, maar ook op je dochter. Hoe milder jij naar je ‘fouten’ kunt kijken en hier mee om kunt gaan, hoe milder ook je dochter zal worden op haar fouten. Ze zal hierdoor uiteindelijk weer meer durven en de moed voelen om nieuwe dingen toch te proberen.
Dan kunnen jullie samen ontspannen richting school lopen en zal ze met een * zucht * de drempel overstappen en tegen zichzelf kunnen zeggen:
‘Ik kan dit. Ik ga er een mooie dag van maken. Dag mam!’
cathalijne roddenhof